Άρθρο του κ. Ηρακλή Δασκαλόπουλου που δημοσιεύτηκε στο Broker’s Time 43*
* Ο κ. Ηρακλής Δασκαλόπουλος είναι Αναλογιστής – Αναπληρωτής Γενικός Διευθυντής της Εθνικής Ασφαλιστικής
Η ασφάλιση είναι μία υπηρεσία από τη φύση της συνδεδεμένη με τη γενικότερη οικονομική δραστηριότητα. Όταν η οικονομία αναπτύσσεται το πεδίο των εργασιών της ασφάλισης διευρύνεται και μάλιστα σε αγορές με χαμηλό βαθμό ωριμότητας, όπως είναι η δική μας, μπορεί να μεγαλώνει με ταχύτερο ρυθμό από ό,τι η γενικότερη οικονομική δραστηριότητα. Αντίστροφα, όταν η οικονομία διανύει περίοδο ύφεσης είναι εξαιρετικά απίθανο να μη συρρικνώνεται αντιστοίχως η συνολική ασφαλιστική δραστηριότητα.
Δυστυχώς, αυτό συμβαίνει ακόμη και στη δική μας, μικρή και χαμηλής ωριμότητας αγορά, η οποία πιθανότατα και για το 2015 θα ανακοινώσει ότι τα συνολικά της ασφάλιστρα μειώνονται για έκτο συνεχόμενο χρόνο. Η είσοδος της οικονομίας σε αναπτυξιακή τροχιά αποτελεί συνεπώς τη βασικότερη προϋπόθεση προκειμένου να ξεκινήσει η οριστική ανάκαμψη της ασφαλιστικής αγοράς. Το αν θα συμβεί αυτό μέσα στο έτος 2016 είναι αμφίβολο, αλλά πάντως υπάρχουν προβλέψεις για πιθανό θετικό πρόσημο στην αύξηση του ΑΕΠ, κυρίως κατά το δεύτερο εξάμηνο του έτους. Στον βαθμό που αυτές επιβεβαιωθούν, είναι πιθανή μια σταδιακή ανάκαμψη των ασφαλίστρων, κυρίως των γενικών κλάδων, η οποία μάλιστα δεν είναι απίθανο να προηγηθεί για ένα μικρό διάστημα.
Παρά την εξάρτηση της συνολικής ασφαλιστικής δραστηριότητας από τη συνολική πορεία της οικονομίας, υπάρχουν επιμέρους κλάδοι που μπορούν να εμφανίσουν αύξηση ακόμη και στην περίοδο της παρατεταμένης ύφεσης που διανύουμε. Πράγματι, κατά τη διάρκεια του 2014 και στο πρώτο εξάμηνο του 2015 η αγορά των ασφαλίσεων ζωής και υγείας διατηρούσε διαρκώς ένα αξιοσημείωτο ποσοστό αύξησης. Η αύξηση θα είχε συνεχισθεί με τον ίδιο περίπου ρυθμό εάν οι ασφαλίσεις ζωής δεν είχαν υποστεί το συντριπτικό πλήγμα των capital controls, τα οποία ουσιαστικά μηδένισαν την παραγωγή στον ταχύτερα αναπτυσσόμενο υποκλάδο των ασφαλίσεων ζωής, αυτόν των προϊόντων συνδεδεμένων με επενδύσεις (Unit Linked). Η πρόσφατη χαλάρωση κεφαλαιακών ελέγχων, με την οποία απελευθερώθηκαν οι επενδύσεις μόνον για υφιστάμενα ασφαλιστήρια unit linked, παρότι έδωσε μια ανάσα στην αγορά, δεν επαρκεί σε καμία περίπτωση για να επιστρέψει ο κλάδος στους προγενέστερους ρυθμούς αύξησης, αφού ουσιαστικά δεν δίνει δυνατότητα για ανάπτυξη νέας παραγωγής.
Η πορεία των Unit Linked προϊόντων ειδικότερα, όπως και της γενικότερης κατηγορίας των αποταμιευτικών -επενδυτικών- συνταξιοδοτικών μέσα στο επόμενο έτος, είναι σχεδόν μονοσήμαντα συνδεδεμένη με την εξέλιξη των κεφαλαιακών ελέγχων. Τα προγράμματα αυτά θα μπορούσαν να επανέλθουν σύντομα σε αξιόλογο ρυθμό αύξησης, με μόνη προϋπόθεση τη λήξη των capital controls ή τουλάχιστον τη σημαντική χαλάρωσή τους. Τα δύο βασικότερα αίτια εξάλλου που οδηγούν στην αύξηση της παραγωγής τους όχι μόνον εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά μάλιστα η βαρύτητά τους ενισχύεται. Κατά πρώτον, η κρίση, με τις απώλειες που αυτή επέφερε σε όλα σχεδόν τα επενδυτικά εργαλεία, δίδαξε στο κοινό που έχει τη δυνατότητα μακροχρόνιας αποταμίευσης, ότι τα επενδυτικά-αποταμιευτικά ασφαλιστικά προγράμματα αποτελούν μία καλή επιλογή στο πλαίσιο της διασποράς του κινδύνου.
Φαίνεται γενικότερα ότι ο βαθμός εμπιστοσύνης των καταναλωτών στα αποταμιευτικά-επενδυτικά ασφαλιστήρια έχει ανέβει. Κατά δεύτερον, καθώς η σύνταξη που αποδίδεται από τους φορείς κοινωνικής ασφάλισης διαρκώς μειώνεται, ένα ολοένα μεγαλύτερο τμήμα της κοινωνίας ξεκινά την αναζήτηση λύσεων που μπορεί να προσφέρει η ιδιωτική ασφάλιση. Οποιεσδήποτε και αν είναι οι ρυθμίσεις που τελικώς θα υιοθετηθούν για το ασφαλιστικό, δεν μπορεί παρά να έχουν ως άμεσο ή έμμεσο αποτέλεσμα τον περιορισμό των παροχών, διότι απλώς το αναδιανεμητικό σύστημα με το οποίο χρηματοδοτείται η κοινωνική ασφάλιση, σε συνδυασμό με τις δυσμενείς βασικές δημογραφικές παραμέτρους του πληθυσμού δεν αφήνουν μεγαλύτερα περιθώρια. Σε αυτό το περιβάλλον η αύξηση του όγκου των αποταμιευτικών-συνταξιοδοτικών προγραμμάτων είναι μια σχεδόν νομοτελειακή εξέλιξη, που περιορίζεται μόνον από την ύπαρξη των κεφαλαιακών ελέγχων.
Ένας ακόμη κλάδος ο οποίος έχει σημαντικότατο περιθώριο ανάπτυξης στα επόμενα έτη και φαίνεται ότι μπορεί να εμφανίζει θετικό ρυθμό αύξησης ασφαλίστρων μέσα στο 2016, είναι ο κλάδος ασφαλίσεων υγείας. Παρά τη σημαντική επίδραση της κρίσης στο διαθέσιμο εισόδημα, η ασφάλιση υγείας εξακολουθεί να έχει αυθόρμητη ζήτηση, γεγονός που αποδεικνύει ότι η ανάγκη για απόκτηση ιδιωτικής ασφάλισης υγείας ιεραρχείται πολύ υψηλά από τους καταναλωτές, ακόμα και υπό τις παρούσες συνθήκες. Η ανάγκη αυτή μάλιστα εντείνεται διαρκώς καθώς το δημόσιο σύστημα υγείας αντιμετωπίζει εμφανή σοβαρότατα προβλήματα λειτουργίας. Παράλληλα, τα προγράμματα υγείας της ασφαλιστικής αγοράς βελτιώνονται διαρκώς, προσφέρουν πολλές εναλλακτικές παροχών και κόστους και μπορούν πλέον να είναι προσιτά για ένα ευρύτερο τμήμα του πληθυσμού από ό,τι πριν από λίγα χρόνια.
Εν κατακλείδι, οι βασικότερες προϋποθέσεις για να είναι το 2016 το πρώτο έτος με αύξηση των συνολικών ασφαλίστρων έπειτα από συνεχόμενα έτη μείωσης είναι να αρχίσει η οικονομία να μπαίνει, έστω και με αργό ρυθμό, σε τροχιά ανάπτυξης και βεβαίως να λήξουν οι κεφαλαιακοί έλεγχοι, οι οποίοι σταμάτησαν απότομα την τάση ανόδου που είχε αρχίσει να διαφαίνεται στις ασφαλίσεις ζωής. Αν αυτά συμβούν, υπάρχουν κλάδοι, όπως αυτοί που αναφέρθηκαν παραπάνω, των οποίων οι εργασίες θα δουν άμεσα σημαντικότατη αύξηση οδηγώντας την ανάκαμψη της αγοράς.