Άρθρο του κ. Νότη Βαγιακάκου που δημοσιεύτηκε στο Broker’s Time 50*
*Ο κ. Βαγιακάκος είναι Managing Director, HDI Global SE, Hellas
Οι επιχειρήσεις στις μέρες μας -και μάλιστα στους δύσκολους καιρούς που ζούμε- αντιμετωπίζουν ένα ολοένα πιο σύνθετο περιβάλλον απειλών, το οποίο επιχειρούν να ελέγξουν μέσω μιας διαδικασίας ολοκληρωμένης διαχείρισης κινδύνου.
Στο πλαίσιο αυτό, ο προσφορότερος τρόπος για να μεταφέρουν τον κίνδυνο «εκτός της επιχείρησης» είναι μέσω του μηχανισμού της ασφάλισης, που χρηματοδοτεί την αποκατάσταση των οικονομικών συνεπειών από την επέλευση του κινδύνου. Ιδιαιτέρως σε περιόδους αβεβαιότητας και περιορισμένης ρευστότητας, όπως αυτήν που διανύουμε, η ασφάλιση αποτελεί παράγοντα σταθερότητας για την ομαλή πορεία του σχεδιασμού της επιχείρησης, αλλά και άμεσα διαθέσιμη πηγή χρηματοδότησης.
Ωστόσο, καμία επιχείρηση δεν λειτουργεί μεμονωμένα, αλλά δραστηριοποιείται μέσα σε ένα «σύστημα», έναν ιστό εξωγενών παραγόντων, ανάμεσα στους οποίους συγκαταλέγονται και οι βασικές υποδομές μεταφορών (οδικό και σιδηροδρομικό δίκτυο, αεροδρόμια, λιμάνια) που είναι απαραίτητες για τη διεκπεραίωση των άμεσων και έμμεσων δραστηριοτήτων της. Η εξασφάλιση της λειτουργικής ακεραιότητας των υποδομών αυτών, αν και στρατηγικής σημασίας για τη διατήρηση και ανάπτυξη της επιχειρηματικής και εν γένει οικονομικής δραστηριότητας, βρίσκεται πέρα από το πεδίο ελέγχου των επιχειρήσεων.
Η σημασία της εξασφάλισης της λειτουργίας των μεταφορικών υποδομών και της ύπαρξης άμεσα διαθέσιμων και επαρκών πόρων για αποκατάσταση σε περίπτωση ζημίας, έχει ιδιαίτερη βαρύτητα, πολύ περισσότερο λόγω των ειδικών χαρακτηριστικών της χώρας μας: της σεισμογένειας, της μορφολογίας της Ελλάδος ως αρχιπελαγικής χώρας, της γεωμορφολογίας του εδάφους με ορεινούς όγκους, η οποία καθιστά στρατηγικά σημαντικές συγκεκριμένες διαβάσεις μέσω του συστήματος αυτοκινητοδρόμων κ.λπ.
Σε μια τέτοια χώρα, ένα αναπάντεχο αλλά βέβαιο ότι θα συμβεί γεγονός, ει-δικά μια φυσική καταστροφή, ενδέχεται να πλήξει, και να καταστήσει ξαφνικά μη λειτουργικές, απαραίτητες για την κοινωνική και οικονομική λειτουργία υποδομές.
Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι ζημίες που υπέστη το λιμάνι της Κω από τον πρόσφατο σεισμό, οι οποίες κατέστησαν ξαφνικά αδύνατη τη χρήση του από τα πλοία, και μάλιστα εν μέσω της τουριστικής περιόδου.
Η διαχείριση των κινδύνων των υποδομών στη χώρα μας σήμερα είναι ελλιπής και αποσπασματική: στον βαθμό που τα τελευταία χρόνια το επίκεντρο της χρηματοδότησης έχει μετατοπιστεί σχεδόν αποκλειστικά στον ιδιωτικό τομέα, οι συμβάσεις παραχώρησης υποδομών προβλέπουν υποχρεωτική ασφάλιση τόσο κατά την περίοδο κατασκευής όσο και κατά την περίοδο λειτουργίας τους (π.χ. ο Διεθνής Αερολιμένας Αθηνών και τα 14 μεγάλα περιφερειακά αεροδρόμια, η Γέφυρα Ρίου-Αντιρρίου, η Αττική Οδός, η Εγνατία Οδός, η Νέα Οδός, η Ολυμπία Οδός, οι Αυτοκινητόδρομοι «Μορέας» και Αιγαίου, η Οδός Κεντρικής Ελ-
λάδας κ.λπ.).
Δεν ισχύει όμως το ίδιο για το λοιπό οδικό περιφερειακό δίκτυο και τις υποδομές δημόσιας χρηματοδότησης, οι οποίες, εν πολλοίς, παραμένουν ανασφάλιστες, παντελώς εκτεθειμένες σε κινδύνους φυσικών καταστροφών. Είναι προφανές ότι οι δημόσιοι πόροι οι οποίοι διατίθενται για αποκατάσταση ζημιών επιβαρύνουν τον κρατικό προϋπολογισμό (και εν τέλει τους φορολογουμένους), και μάλιστα εκτάκτως, ενώ, παράλληλα, η περιορισμένη δυνατότητα του Δημοσίου να ανταποκριθεί σε συντήρηση/πρόληψη, αλλά και αποκατάσταση των ζημιών, έχει οδηγήσει στη συνεχή σταδιακή υποβάθμιση της ποιότητας των υποδομών.
Και ενώ γίνεται μεγάλη συζήτηση και αποτελεί πάγιο αίτημα της ασφαλιστικής αγοράς η υποχρεωτική ασφάλιση των ιδιωτικών κατοικιών έναντι σεισμού (ως κοινωνική μέριμνα εξασφάλισης στέγασης για τους πολίτες), μέχρι σήμερα δεν έχει αποτελέσει αντικείμενο αντίστοιχου διαλόγου η ανάγκη να καταστεί υποχρεωτική για τους φορείς διαχείρισής τους η ασφάλιση έναντι εξωγενών κινδύνων και ιδίως φυσικών καταστροφών του συνόλου του δικτύου των υποδομών μεταφορών.
Εκτιμώ ότι ο καταλληλότερος φορέας μέσω του οποίου θα μπορούσε να υλοποιηθεί η ασφάλιση των βασικών υποδομών μεταφοράς δεν είναι η κεντρική κυβέρνηση αλλά οι Περιφέρειες, μέσω των Οργανισμών Τοπικής Αυτοδιοίκησης, για το συνολικό δίκτυο των υποδομών στις περιοχές ευθύνης τους.
Καθίσταται σαφές ότι η υποχρεωτική ασφαλιστική προστασία των υποδομών πρόσβασης και μεταφοράς, οι οποίες αποτελούν σημαντικό οικονομικό πολλαπλασιαστή, μπορεί να επιτελέσει ουσιαστικό ρόλο στη βελτίωση της εξωστρέφειας και της παραγωγικής δυναμικότητας της οικονομίας. Επιπλέον, θα αποτελέσει παράγοντα τόνωσης της ελληνικής ασφαλιστικής αγοράς, πολλαπλασιάζοντας την ασφαλίσιμη ύλη.
Η ιδιωτική ασφαλιστική αγορά οφείλει, εξάλλου, να συμμετάσχει ενεργά στον δημόσιο διάλογο, από κοινού με τους λοιπούς φορείς της αγοράς, όπως είναι οι φορείς των αυτοκινητοδρόμων και άλλων αντίστοιχων υποδομών (αεροδρόμια, λιμάνια, σιδηρόδρομοι κ.λπ.), τις Διοικητικές Αρχές (κεντρική κυβέρνηση, Περιφέρειες και Οργανισμούς Τοπικής Αυτοδιοίκησης), καθώς και με τους φορείς σχεδιασμού, προστασίας και διαχείρισης υποδομών.
Ένας διάλογος ο οποίος θα πρέπει να βασίζεται στις σύγχρονες αρχές της ολιστικής διαχείρισης κινδύνου, ένα κοινωνικό και συστημικό risk management, ώστε να επιλεγούν οι καταλληλότερες λύσεις αξιοποιώντας τα σύγχρονα εργαλεία και τη διεθνή τεχνογνωσία και εμπειρία.
